Hầu hết ô nhiễm môi trường trên Trái đất đến từ con người và các phát minh của họ. Lấy ví dụ, ô tô hoặc vật liệu kỳ diệu do con người tạo ra, nhựa. Ngày nay, khí thải ô tô là một nguồn ô nhiễm không khí chính góp phần gây ra biến đổi khí hậu, và chất dẻo tràn vào đại dương của chúng ta, tạo ra mối nguy hại sức khỏe đáng kể đối với động vật biển.Ô nhiễm ánh sáng cũng có nguyên nhân từ con người.
Còn bóng đèn điện, được cho là một trong những phát minh vĩ đại nhất mọi thời đại của con người thì sao? Ánh sáng điện có thể là một thứ đẹp đẽ, hướng dẫn chúng ta về nhà khi mặt trời lặn, giữ chúng ta an toàn và làm cho ngôi nhà của chúng ta trở nên ấm cúng và tươi sáng.
Tuy nhiên, giống như khí thải carbon dioxide và nhựa, quá nhiều thứ tốt đã bắt đầu tác động tiêu cực đến môi trường. Ô nhiễm ánh sáng, việc sử dụng quá nhiều hoặc không thích hợp ánh sáng nhân tạo ngoài trời, đang ảnh hưởng đến sức khỏe con người, hành vi của động vật hoang dã và khả năng quan sát các vì sao và các thiên thể khác của chúng ta.
Xem thêm: Ô nhiễm môi trường là gì?
Xem thêm: Ô nhiễm nguồn nước là gì? Hậu quả của ô nhiễm nước
Cả bầu trời phát sáng
Ô nhiễm ánh sáng là một vấn đề toàn cầu. Điều này trở nên rõ ràng khi Bản đồ thế giới về độ sáng bầu trời đêm, một bản đồ do máy tính tạo ra dựa trên hàng nghìn bức ảnh vệ tinh, được xuất bản vào năm 2016. Có sẵn trên mạng để xem, tập bản đồ cho biết địa cầu của chúng ta sáng như thế nào và ở đâu vào ban đêm.
Nhiều khu vực ở Bắc Mỹ, Châu Âu, Trung Đông và Châu Á rực rỡ ánh sáng, trong khi chỉ những vùng xa xôi nhất trên Trái đất (Siberia, Sahara và Amazon) là hoàn toàn chìm trong bóng tối. Một số quốc gia ô nhiễm ánh sáng nhất trên thế giới là Singapore, Qatar và Kuwait.
Bầu trời rực rỡ là sự bừng sáng của bầu trời đêm, chủ yếu ở các khu vực đô thị, do ánh sáng đèn điện của ô tô, đèn đường, văn phòng, nhà máy, quảng cáo ngoài trời và các tòa nhà, biến đêm thành ngày đối với những người làm việc và vui chơi sau khi mặt trời lặn.
Những người sống ở các thành phố có bầu trời cao rực rỡ rất khó nhìn thấy nhiều hơn một số ngôi sao vào ban đêm. Các nhà thiên văn học đặc biệt lo ngại về ô nhiễm ánh sáng bầu trời vì nó làm giảm khả năng quan sát các thiên thể của họ.
Hơn 80 phần trăm dân số thế giới và 99 phần trăm người Mỹ và châu Âu, sống dưới ánh sáng bầu trời. Nghe thì có vẻ đẹp, nhưng sự phát sáng trên bầu trời do các hoạt động của con người gây ra là một trong những dạng ô nhiễm ánh sáng phổ biến nhất.
Đã đến lúc phải thức tỉnh?
Ánh sáng nhân tạo có thể đánh thức nhịp điệu cơ thể tự nhiên ở cả người và động vật. Ánh sáng vào ban đêm làm gián đoạn giấc ngủ và làm rối loạn nhịp sinh học — chiếc đồng hồ 24 giờ bên trong hướng dẫn các hoạt động cả ngày lẫn đêm và ảnh hưởng đến các quá trình sinh lý ở gần như tất cả các sinh vật sống.
Một trong những quá trình này là sản xuất hormone melatonin, được tiết ra khi trời tối và bị ức chế khi có ánh sáng. Lượng ánh sáng tăng lên vào ban đêm làm giảm sản xuất melatonin, dẫn đến mất ngủ, mệt mỏi, đau đầu, căng thẳng, lo lắng và các vấn đề sức khỏe khác. Các nghiên cứu gần đây cũng cho thấy mối liên hệ giữa việc giảm mức melatonin và ung thư.
Trên thực tế, những khám phá khoa học mới về tác động sức khỏe của ánh sáng nhân tạo đã thuyết phục được Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (AMA) ủng hộ các nỗ lực kiểm soát ô nhiễm ánh sáng và tiến hành nghiên cứu về những nguy cơ tiềm ẩn khi tiếp xúc với ánh sáng vào ban đêm. Đặc biệt, ánh sáng xanh đã được chứng minh là làm giảm mức độ melatonin ở người.
Ánh sáng xanh được tìm thấy trong điện thoại di động và các thiết bị máy tính khác, cũng như trong các đi-ốt phát quang (đèn LED), loại bóng đèn đã trở nên phổ biến ở gia đình và trong chiếu sáng công nghiệp và thành phố do chi phí thấp và hiệu quả năng lượng của chúng.
Động vật cũng bị ảnh hưởng
Các nghiên cứu cho thấy ô nhiễm ánh sáng cũng đang tác động đến các hành vi của động vật, chẳng hạn như mô hình di cư, thói quen thức ngủ và sự hình thành môi trường sống. Do ô nhiễm ánh sáng, rùa biển và các loài chim được ánh trăng dẫn đường trong quá trình di cư bị nhầm lẫn, lạc đường và thường chết.
Một số lượng lớn côn trùng, nguồn thức ăn chính cho chim và các động vật khác, bị thu hút bởi ánh sáng nhân tạo và bị giết ngay lập tức khi tiếp xúc với nguồn sáng. Các loài chim cũng bị ảnh hưởng bởi điều này, và nhiều thành phố đã áp dụng chương trình “Tắt đèn” để tắt đèn tòa nhà trong quá trình chim di cư.
Một nghiên cứu về loài chim đen (Turdus merula) ở Đức cho thấy rằng tiếng ồn giao thông và ánh sáng ban đêm nhân tạo khiến các loài chim trong thành phố hoạt động sớm hơn chim ở các khu vực tự nhiên – thức dậy và hót sớm hơn 5 giờ so với những người anh em cùng quê của chúng.
Ngay cả những động vật sống dưới biển cũng có thể bị ảnh hưởng bởi ánh sáng nhân tạo dưới nước. Một nghiên cứu đã xem xét cách các loài động vật biển phản ứng với những tấm bảng sáng rực rỡ chìm dưới nước ngoài khơi bờ biển xứ Wales. Ít động vật ăn hơn bộ lọc, chẳng hạn như mực biển và lông biển, khiến nhà của chúng gần các tấm chiếu sáng. Điều này có thể có nghĩa là ánh sáng từ các giàn khoan dầu, tàu đi qua và bến cảng đang làm thay đổi hệ sinh thái biển.
Ngay cả ở những nơi nhằm cung cấp môi trường sống tự nhiên được bảo vệ cho động vật hoang dã, ô nhiễm ánh sáng đang gây ra tác động. Cơ quan Công viên Quốc gia (NPS) đã ưu tiên duy trì bầu trời đêm tối.