Vào năm 2015 khoảng 90,5 triệu người bị ung thư. Khoảng 14,1 triệu trường hợp mới xuất hiện một năm (không bao gồm ung thư da). Nó gây ra 8,8 triệu người chết (15,7%) số người chết. Theo Hiệp hội ung thư Việt Nam, thực phẩm bẩn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ung thư,chiếm tới gần 40% trong số các yếu tố gây ung thư. Tại Việt Nam, mỗi ngày có tới gần 550 ca ung thư mới
Ung thư hình thành ra sao?
Ung thư là một nhóm các bệnh liên quan đến việc phân chia tế bào một cách vô tổ chức và những tế bào đó có khả năng xâm lấn những mô khác bằng cách phát triển trực tiếp vào mô lân cận hoặc di chuyển đến nơi xa (di căn).
Thông thường, cơ chế chết của tế bào diễn ra theo chương trình apoptosic được điều hoà chặt chẽ, tức là những tế bào già sẽ chết đi, tế bào mới được sinh ra để nuôi dưỡng cơ thể, quá trình này được diễn ra đều đặn, liên tục.
Tuy nhiên, khi cơ thể tiếp xúc những tác nhân khách quan gây hại như thực phẩm bẩn, môi trường ô nhiễm, phóng xạ, rượu bia thuốc lá, các chất kích thích độc hại,… thì cơ chế này bị phá vỡ, quá trình oxy hoá bị mất cân bằng.
Hậu quả dẫn đến là tổn thương tế bào, tín hiệu liên lạc bị gián đoạn, các tế bào tăng sinh một cách không kiểm soát, do đó dẫn đến loạn sản, dị sản tế bào và tiền u bướu được hình thành, gây ảnh hưởng đến sức khoẻ.
Hiện có khoảng 200 loại ung thư. Không phải tất cả các khối u là ung thư ngoài ra còn có khối u lành tính không lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Có thể dấu hiệu và triệu chứng bao gồm một khối u, chảy máu bất thường, ho kéo dài, không giải thích được, giảm cân , và một sự thay đổi trong đại tiểu tiện.
Triệu chứng cảnh báo ung thư
Triệu chứng của ung thư được phân làm ba nhóm chính:
- Triệu chứng tại chỗ: các khối u bất thường hay phù nề, chảy máu (hemorrhage), đau và/hoặc loét (ulcer). Chèn ép vào mô xung quanh có thể gây ra các triệu chứng như vàng da.
- Triệu chứng của di căn (lan tràn): hạch bạch huyết lớn lên, ho, ho ra máu, gan to, đau xương, gãy xương ở những xương bị tổn thương và các triệu chứng thần kinh. Đau có thể gặp ở ung thư giai đoạn tiến triển, nhưng thông thường đó không phải là triệu chứng đầu tiên.
- Triệu chứng toàn thân: sụt cân, chán ăn và suy mòn, tiết nhiều mồ hôi (đổ mồ hôi trộm), thiếu máu và các hội chứng cận u đặc hiệu, đó là tình trạng đặc biệt được gây ra bởi ung thư đang hoạt động, chẳng hạn như huyết khối (thrombosis) hay thay đổi nội tiết tố.
Nguyên nhân gây ra ung thư
Việc sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây ra 22% số ca tử vong vì ung thư. Ngoài ra còn 10% do béo phì, kém ăn, thực phẩm bẩn, lười vận động và uống rượu quá mức,… Các yếu tố khác bao gồm một số bệnh nhiễm trùng, tiếp xúc với bức xạ và ô nhiễm môi trường.
Ở các nước đang phát triển, gần 20% bệnh ung thư là do nhiễm trùng như viêm gan B, viêm gan C và nhiễm trùng papillomavirus ở người. Cũng có khoảng 5-10% bệnh ung thư là do di truyền.
Thực tế, nhiều ca tử vong do sự di căn quá nhanh của các tế bào xấu, làm giết hại các tế bào khoẻ mạnh đang nuôi dưỡng cơ thể. Các nhà khoa học đã nghiên cứu, hiểu được cơ chế phát triển di căn của các tế bào u bướu.
Các tế bào u bướu này cần có các mạch máu giúp vận chuyển các chất dinh dưỡng, oxy để nuôi sống chính nó và phát triển xâm lấn đến các cơ quan khác. Khi các khối u bướu đạt đến kích thước 1 – 2 mm, nhu cầu các chất dinh dưỡng, oxy tăng lên, đòi hỏi sự hình thành mạch máu mới để đáp ứng nhu cầu này.
Yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu (VEGF) là một protein được sản sinh từ các tế bào, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các mạch máu mới. Các tế bào ung thư cũng tiết ra VEGF kích thích hình thành mạch máu mới, đáp ứng cho nhu cầu phát triển, di căn của khối u bướu. Nếu sự hình thành các mạch máu bị ngăn chặn, các khối u bướu sẽ dần co cụm lại, chết đi do không đủ dưỡng chất, oxy để đáp ứng nhu cầu này.
Biện pháp điều trị
Hiện nay, hầu hết các phương pháp điều trị đều nhắm vào các tế bào u bướu sinh sản để điều trị các khối u nguyên phát, tác động vào giai đoạn sớm của quá trình sinh u bướu, ngăn ngừa tổn thương tế bào.
Ung thư có thể được điều trị bằng phẫu thuật, hóa trị liệu, xạ trị liệu, miễn dịch trị liệu hay các phương pháp khác. Việc chọn lựa phương pháp điều trị phụ thuộc vào vị trí và độ (grade) của khối u, giai đoạn của bệnh, cũng như tổng trạng của bệnh nhân. Một số điều trị ung thư thực nghiệm cũng đang được phát triển.
Loại bỏ hoàn toàn khối u mà không làm tổn thương phần còn lại của cơ thể là mục tiêu điều trị. Đôi khi công việc này được thực hiện bằng phẫu thuật, nhưng khả năng xâm lấn ung thư đến các mô lân cận hay lan đến nơi xa ở mức độ vi thể thường hạn chế hiệu quả diều trị. Hiệu quả của hóa trị thì hạn chế bởi độc tính đối với các mô lành khác. Xạ trị cũng gây thương tổn đến mô lành.
Bởi vì ung thư được xem như là tập hợp các bệnh lý, nên dường như chẳng bao giờ có một phác đồ điều trị ung thư đơn lẻ so với khả năng có một phác đồ điều trị duy nhất cho tất cả các bệnh lý nhiễm trùng.